Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ

Του  Δρ. Αθανασίου Γερ. Μουστάκη*

Τόν Ὀκτώβριο τοῦ 2018 διοργανώθηκε στό Πολιτιστικό Ἵδρυμα τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καί στήν ἐνορία Ἁγίας Παρασκευῆς Νέας Πεντέλης πολυήμερο Συνέδριο μέ θέμα «Ὁ Οἰκουμενικός Ἅγιος Σιλουανός».

Ἀφορμή τοῦ Συνεδρίου, τό μεγάλο βάρος τοῦ ὁποίου σήκωσε ὁ Αἰδεσιμολογιώτατος Πρωτοπρεσβύτερος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου π. Ἰωάννης Σαββάκης μέ τούς συνεργάτες του, ἦταν ἡ ἔλευση τῆς κάρας τοῦ Ὁσίου Σιλουανοῦ στόν Ναό Ἁγίας Παρασκευῆς Νέας Πεντέλης μέ τήν εὐκαιρία τῆς συμπληρώσεως 80 ἐτῶν ἀπό τήν κοίμησή του καί 30 ἀπό τήν ἐγγραφή του στίς Ἁγιολογικές Δέλτους τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Στό συνέδριο αὐτό συμμετεῖχα σέ συζήτηση μέ θέμα «Διαβάζοντας τά κείμενα τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ σήμερα» μέ συνομιλητές τόν κ. Δημήτρη Μπαλτᾶ, Δρ Φιλοσοφίας, τόν κ. Βασίλειο Ἀργυριάδη, Θεολόγο-Ἐπιμελητή Ἐκδόσεων, καί συντονιστή τόν π. Βασίλειο Χαβάτζα.

Τό κείμενο πού ἀκολουθεῖ ἔχει ὡς βάση τίς σκέψεις πού παρουσίασα σέ ἐκείνη τή συζήτηση.

Ὁ Ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης (1866-1938)

Ὁ Ἅγιος Σιλουανός εἶναι ἕνας σύγχρονος Ἅγιος τόν ὁποῖο γνωρίζουμε, κυρίως, μέσα ἀπό τό βιβλίο τοῦ πνευματικοῦ του τέκνου Ἁγίου (πλέον) Σωφρονίου Σαχάρωφ, μίας ἐπίσης πολύ μεγάλης μορφῆς τῆς σύγχρονης θεολογίας. Ἐάν δέν εἴχαμε τό βιβλίο τοῦ Ἁγίου Σωφρονίου ἴσως νά μή γνωρίζαμε αὐτόν τόν μεγάλο ἀλλά ἀφανῆ καί ἀθόρυβο Ἅγιο, ὅπως, προφανῶς, ἔχει συμβεῖ σέ τόσες ἄλλες περιπτώσεις μεγάλων ἀφανῶν Ἁγίων.

Ἀποτελεῖ μία ἀπό τίς λίγες περιπτώσεις Ἁγιορειτῶν Ἁγίων πού ἄφησαν σέ ἐμᾶς κείμενά τους ὡς πολύτιμη κληρονομιά. Ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος ἀνελάβε τό ἔργο τῆς ἐκδόσεως καί τοῦ θεολογικοῦ σχολιασμοῦ τους, στό βιβλίο «Ὁ Γέρων [στίς πρῶτες ἐκδόσεις Ἅγιος (πλέον)] Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης». Ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος Σαχάρωφ ἐμπλουτίζει θεολογικά τά κείμενα τοῦ Ἁγίου μέ τήν ἁγιοπνευματική ἐμπειρία πού εἶχε ἀποκτήσει καί δημιουργεῖ ἕνα σύνθετο ἔργο τῆς θεολογικῆς καί ἀσκητικῆς γραμματείας.

Στόν τόμο αὐτό, τῶν 630 σελίδων, πού κυκλοφορεῖ ἀπό τήν Ἱερά Μονή Τιμίου Προδρόμου στό Ἔσσεξ τῆς Ἀγγλίας (τή Μονή πού ἵδρυσε ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος) ἐντοπίζουμε πολλές ἀναφορές σέ θέματα καίριας σημασίας γιά τόν σύγχρονο ἄνθρωπο ἱκανά νά μεταμορφώσουν τή ζωή του διότι ἔχουν τήν ἀκατάβλητη δύναμη νά προσφέρουν μία ἄλλη προοπτική θεάσεως τοῦ κόσμου, τῶν σχέσεων μέ τόν ἑαυτό του, μέ τόν συνάνθρωπο, μέ τή φύση καί, ἐν τέλει, μέ τόν Θεό.

Τό Βιβλικό ὑπόβαθρο τῶν κειμένων

Τά κείμενα τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ εἶναι κατά βάση βιβλικά. Ἀφ᾿ ἑνός διότι, ὅπως σημειώνει ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος μελετώντας τα αἰσθανόμαστε τήν πνοή τοῦ Θεοῦ σ᾿ αὐτά καί ἀφ᾿ ἑτέρου διότι εἶναι ὑφασμένα ἐπί τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Παντοῦ ὑπάρχουν διάσπαρτα βιβλικά χωρία, ἀπό τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη. Κάποια αὐτούσια, κάποια κρυμμένα, πού θά ἦταν εὐχῆς ἔργο κάποτε νά ἐντοπίσουμε καί νά ταυτίσουμε.

Δέν εἶναι ἄτοπο νά τονίσουμε ὅτι κυριαρχεῖ τό Εὐαγγέλιο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου (ἄραγε ἐπειδή εἶναι τό πλέον θεολογικό;) καί ἀκολουθοῦν τό κείμενο τῶν εὐαγγελιστῶν Ματθαίου καί Λουκᾶ. Λίγα χωρία ἀπό τόν εὐαγγελιστή Μᾶρκο καί τίς Πράξεις Ἀποστόλων, ἐνῶ σέ μεγάλο βαθμό χρησιμοποιεῖ τίς ἐπιστολές τοῦ ἀπ. Παύλου καί, ἀναλογικά σέ σχέση μέ τό μέγεθός τους, τίς δύο ἐπιστολές τοῦ ἀπ. Πέτρου.

Στά κείμενα πού λαμβάνει ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, ὅπως εἶναι ἀναμενόμενο ἄλλωστε, κυριαρχοῦν οἱ Ψαλμοί, καθώς ὅλοι διαβάζονται στίς ἀκολουθίες τοῦ ἔτους, ἐνῶ κάποιοι ἀπό αὐτούς καθημερινά, καί ἦταν ἰδιαιτέρως οἰκεῖοι στούς ἁγιορεῖτες μοναχούς καί στόν Ἅγιο Σιλουανό ἐν προκειμένῳ. Μάλιστα, ἐπαναλαμβάνοντας γιά μία ἀκόμη φορά τόν Ἅγιο Σωφρόνιο, μποροῦμε νά σημειώσουμε ὅτι σέ πολλά σημεῖα ἡ γλῶσσα του ὁμοιάζει πρός τή γλῶσσα τῶν Ψαλμῶν, γλῶσσα ποιητική, γλαφυρή, ρέουσα.

Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας καί Ἁγία Γραφή

Ὁ Ἅγιος Σιλουανός γράφει μέ ἐντυπωσιακό τρόπο γιά τήν Ἁγία Γραφή καί τήν Ἱερά Παράδοση. Ἄν καί τό σχετικό κείμενο ἀνήκει στό πρῶτο μέρος, πού ἔχει γράψει ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος, διακρίνουμε σέ αὐτό τή σφραγίδα του. Συσχετίζει στενότατα τήν ἔννοια τῆς ὑπακοῆς μέ τήν Ἱερά Παράδοση, τήν ὁποία χαρακτηρίζει ὡς τήν ἀδιάλειπτη ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἱερά Παράδοση ἀποτελεῖ τό πλέον βαθύ θεμέλιο τῆς Ἐκκλησίας καί ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι μία ἀπό τίς πτυχές της. Ἐάν κατανοήσουμε αὐτόν τόν λόγο δέν θά ἀποροῦμε γιατί διαμαρτυρόμενοι θεολόγοι, παρά τή γνωστή ἔφεσή τους πρός τίς βιβλικές σπουδές, μέ γνώση τοῦ ἀντικειμένου, εὐαισθησία καί σοβαρές πολυετεῖς βιβλικές σπουδές, συχνότατα ἀστοχοῦν καί δέν ἐπιτυγχάνουν στίς ἑρμηνεῖες καί ἀναλύσεις τους.

Ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος καταθέτει τή σκέψη τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ, μέ ὅλο καί μεγαλύτερη τόλμη, τονίζοντας ὅτι κι ἄν ἀκόμη χανόταν ὁλόκληρη ἡ Ἁγία Γραφή καί τά γραπτά τῶν Πατέρων καί ὅλα τά λειτουργικά βιβλία, ἡ Ἐκκλησία δέν θά εἶχε κανένα πρόβλημα νά τά ξαναγράψει, σέ ἄλλη γλωσσική μορφή, μέ ἄλλους συγγραφεῖς, ἀλλά τό ἴδιο θεόπνευστα. Καί αὐτή ἡ γραφή θά ἦταν καί πάλι ἔκφραση τῆς «ἅπαξ παραδοθείσης τοῖς ἁγίοις πίστεως» ὅπως σημειώνεται στήν ἐπιστολή Ἰούδα. (Ἐπ. Ἰούδα 1:30) Δέν παραλείπει, μάλιστα, νά πεῖ ὅτι ἐάν ὁ ἀπ. Παῦλος εἶχε «νοῦν Χριστοῦ» πολύ περισσότερο ἔχει «νοῦν Χριστοῦ» ἡ Ἐκκλησία. Δέν εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή ἡ πηγή τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά ἡ Ἱερά Παράδοσις.

Δάσκαλος καί μαθητής

Κεντρικό χαρακτηριστικό τῶν κειμένων τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ, ὅπως διαπιστώνει ὁ Ἅγιος Σωφρόνιος καί μαζί του κι ἐμεῖς, εἶναι ὅτι ἀποτελοῦν διακριτική καί σεμνή, ἀλλά ταυτόχρονα καί ρωμαλέα, καταγραφή καί μεταφορά σ᾿ ἐμᾶς προσωπικῶν βιωμάτων του. Κι ἐδῶ ὀφείλουμε νά ἐντοπίσουμε ἕνα ἀπαραίτητο γιά τή ζωή μας χαρακτηριστικό: δάσκαλοι καί μαθητές, διδάσκοντες καί διδασκόμενοι, χρειαζόμαστε βιώματα ἀνάλογα μέ τοῦ Ἁγίου Σιλουανοῦ, περισσότερα, ἀλλά κυρίως βαθύτερα, ἐντονώτερα, οὐσιαστικότερα, αὐθεντικότερα ἀπό αὐτά πού διαθέτουμε.

Ὁ ἀναγνώστης γρήγορα διαπιστώνει ὅτι γράφει ἐκ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας του, κάτι πού εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντικό γιά κάθε δάσκαλο, ὁποιουδήποτε ἐπιπέδου καί ὁποιαδήποτε σχέση κι ἄν ἔχει μέ τόν μαθητή του καί ἀποκτᾶ πολλαπλάσια σημασία καθώς σκοπός κάθε δασκάλου εἶναι νά καταστήσει τόν μαθητή του ἀνεξάρτητο καί ἱκανό νά πορευθεῖ μόνος του στή ζωή, κάνοντας πράξη τόν λόγο τοῦ Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου πρός τούς μαθητές του γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό «ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμέ δέ ἐλαττοῦσθαι» (Ἰω. 3:30).

Προσφέρουν στιβαρό θεολογικό λόγο

Τά κείμενα τοῦ Ἁγίου ἔχουν ὡς κύριο στόχο καί πρός τήν ἐπίτευξή του κατευθύνονται σταθερά καί ἀταλάντευτα νά θεραπεύσουν τή διαχρονική ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου νά γνωρίσει ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι τόν Κύριο.

Γι᾿ αὐτό εἶναι ἁπλά, ἀλλά παράλληλα βαθύτατα θεολογικά· σύγχρονα καί ταυτόχρονα διαχρονικά. Μέ ὥριμο ἐκκλησιαστικό λόγο καί μεστή θεολογική σκέψη, δίχως ἴχνος ἀνούσιας ἠθικολογίας ἤ ἠθικιστικῆς διαθέσεως, ἀκόμη καί ὅταν θίγουν ἠθικῆς φύσεως ζητήματα. Ἡ σκέψη του τέμνει συνεχῶς τήν ἀνθρωπίνη ψυχή μέ ἀσκητική διάκριση καί παιδική ἁπλότητα προχωρώντας σέ ὅλο καί λεπτότερες διακρίσεις καί βαθύτερους σχολιασμούς.

Κι ἐδῶ ἐντοπίζεται ὡς παράδοξο τό ὅτι ἐνῶ γράφτηκαν ἀπό κάποιον ἀγράμματο μοναχό χαμένο κάπου στίς ἐρημιές τοῦ Ἁγίου Ὄρους πρίν ἀπό ἑκατό περίπου χρόνια συνεχίζουν νά ἐκδίδονται, νά διαβάζονται, νά γίνονται ἀντικείμενο συζήτησης, νά προκαλοῦν μεγάλο ἐνδιαφέρον καί, τελικά, νά μᾶς προσφέρουν τήν ἄλλη προοπτική πού χρειάζεται ἡ ἐποχή μας, τήν προοπτική τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς πού ὁδηγεῖ στή σωτηρία.                                                                   

Πηγή – πληροφορίες: https://amoustakis.wordpress.com

Αναδημοσίευση:

Τα κείμενα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «αναδημοσίευση» είναι επιλογές από το διαδίκτυο και από διάφορες ενημερωτικές πλατφόρμες ή από κείμενα που υπάρχουν στην παγκόσμια βιβλιογραφία.

Η αναδημοσίευση τους στις ενημερωτικές σελίδες μας δεν σημαίνει απαραίτητα την αποδοχή των όσων αναφέρονται, αλλά και ούτε ότι συμφωνούμε στις απόψεις που εμπεριέχονται ή εκφράζονται στα κείμενα που προβάλουμε, αλλά είμαστε πάντα πιστοί και εκφραστές της  πασίγνωστης φράσης του  Voltaire, (1694-1778 Γάλλος φιλόσοφος & συγγραφέας)  «Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες». Γιατί εμείς ως  η ανεξάρτητη μοναδική έγκυρη ενημερωτική σελίδα έχουμε πάντα τον πλουραλισμό στην ενημέρωση, αφού όταν η ενημέρωση πιάνει τόπο, τότε έχει έναν και μοναδικό τόπο το «ΠΛΑΤΥ-ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ-ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ».

*Δρ. Αθανάσιος Γερ. Μουστάκης

Γεννήθηκε το 1969 και μεγάλωσε στο Νέο Φάληρο. Το 1995 παντρεύτηκε με την Ελένη Ζαρίφη. Μετά το γάμο τους  μετακόμισε στη συνοικία Νέα Καλλίπολη του Πειραιά, όπου έζησαν για μία δεκαετία περίπου.

Για 11 χρόνια δραστηριοποιήθηκε στον χώρο του λιανικού εμπορίου διατηρώντας περίπτερο στο κέντρο του Πειραιά.

Από το 2005 υπηρετεί ως θεολόγος στη μέση εκπαίδευση. Τοποθετήθηκε στην Κω, όπου κατοικεί με τα τρία παιδιά του από τον Σεπτέμβριο του 2005.

Κατά το χρονικό διάστημα 2005-2013 υπηρέτησε ως καθηγητής  στο 1ο ΓΕΛ Κω «Ιπποκράτειο», το οποίο βρίσκεται στην πόλη της Κω και έχει εκατονταετή ιστορία. Από τα οκτώ χρόνια που έμεινε στο «Ιπποκράτειο Λύκειο» τα τρία τελευταία είχε την χαρά να αναλάβει τη θέση του ενός από τους δύο υποδιευθυντές του σχολείου, ως αναπληρωτής υποδιευθυντής με Διευθυντή τον κ. Αλέκο Μαρκόγλου. Σήμερα στο σχολείο αυτό υπηρετεί η σύζυγός του, η οποία είναι στη μέση εκπαίδευση από το 2008.

Το 1992 ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή του ΕΚΠΑ, ενώ το 1999 γράφτηκε μετά από κατατακτήριες εξετάσεις στη Φιλοσοφική Σχολή του ίδιου ιδρύματος, στο τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, από όπου αποφοίτησε το Σεπτέμβριο του 2001 έχοντας επιλέξει την κατεύθυνση της Φιλοσοφίας.

Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ξεκίνησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων του βρέθηκε από την πρώτη στιγμή η βιβλική μελέτη. Έλαβε τον σχετικό τίτλο με την εργασία «Χρήσις, έννοια και περιεχόμενο των όρων «κανών πίστεως» και «κανών αληθείας» στη γραμματεία των τριών πρώτων αιώνων. Επιβλέπων ήταν ο Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής κ. Χρήστος Βούλγαρης.

Τον Απρίλιο του 2003 ξεκίνησε τη μελέτη για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής με θέμα την ιστορία της πόλεως της Αντιόχειας κατά την εποχή του Χριστού. Αρχικά επιβλέπων ήταν ο Καθηγητής κ. Νικόλαος Ολυμπίου και στη συνέχεια ο Καθηγητής κ. Θωμάς Ιωαννίδης, ο οποίος έκανε και την εισηγητική έκθεση. Το Νοέμβριο του 2011 αναγορεύτηκε διδάκτορας μετά από υποβολή εργασίας με τίτλο «Πέτρος και Παύλος στην Αντιόχεια. Ιστορική και ερμηνευτική προσέγγιση«.

Η έρευνά του επικεντρώθηκε στο περιστατικό που περιγράφει ο απ. Παύλος στους στίχους Γαλ. 2:11-14. Σύμφωνα με την περιγραφή είχε διαφωνήσει έντονα με τον απ. Πέτρο σχετικά με τον αν μπορούν οι εξ Ιουδαίων χριστιανοί να τρώνε στα ίδια τραπέζια με τους εξ εθνών πιστούς. Τελικά, όπως γνωρίζουμε από την Εκκλησία έγινε δεκτή η αντίληψη ότι δεν είναι αναγκαία η τήρηση του Νόμου. το περιστατικό αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, διότι αν επικρατούσε η αντίληψη των χωριστών γευμάτων η Εκκλησία θα αποδεχόταν την τήρηση του Νόμου ως αναγκαίου για τη σωτηρία και η ελευθερία που μας προσέφερε ο Χριστός θα παραμεριζόταν.

Από τον Σεπτέμβριο του 2013 είναι αποσπασμένος ως γραμματέας στην Ιερά Μητρόπολη Κώου και Νισύρου.

Παράλληλα με τα καθήκοντα που έχει αναλάβει στο γραφείο της Ιεράς Μητροπόλεως ασκεί και κατηχητικό έργο διοργανώνοντας κατηχητικές συναντήσεις παιδιών και ενηλίκων στη πόλη της Κω και στο Πυλί.