Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Με
το παρόν άρθρο κλείνει μια τριλογία σκέψεων διανοουμένων του εικοστού αιώνα,
που προβλέψανε τις καταστάσεις που διέρχεται σήμερα η ανθρωπότητα. Κλείνει με
τις απόψεις της Χάννα Άρεντ, της φιλοσόφου, η οποία απεβίωσε πριν από 50
χρόνια, στις 4 Δεκεμβρίου 1975, σε ηλικία 69 ετών. Είχε αφιερώσει τη ζωή της στην αυστηρή κριτική του
ολοκληρωτισμού και τα γραπτά της δείχνουν
ακεραιότητα χαρακτήρα και θάρρος
στην έκφραση των απόψεών της χωρίς να υπολογίζει επιπτώσεις στη ζωή της.
Αυτό
που είδε να έρχεται η Άρεντ ήταν η εκρίζωση της κοινωνικής συνοχής, η μοναξιά
του μαζανθρώπου και η επικράτηση ενός ανθρωπότυπου που αρέσκεται απλώς να
εργάζεται και να καταναλίσκει. Σε συνέντευξή της (Σημ. «Τρεις συζητήσεις», Εκδ.
«Μάγμα», 2021, σελ. 52-53) η Άρεντ τονίζει πως η εργασία και η κατανάλωση
αποτελούν όψεις του ιδίου φαινομένου, του ατέρμονου κύκλου στον οποίο
εγκλωβίζεται η ζωή στο σύνολό της και πως όταν ο άνθρωπος ζει μόνο για να
εργάζεται και να καταναλώνει, αποσύρεται πλήρως στον εαυτό του.
Το
1958 η Άρεντ εξέδωσε τη μελέτη της « Η ανθρώπινη κατάσταση» (Ανθρώπινος βίος),
στην οποία σημειώνει πως οι εξελίξεις της δεκαετίας του 1950 και ιδιαίτερα οι
δυνατότητες που διαφαίνονταν με την πάρα πέρα εξέλιξη της αυτοματοποίησης,
«δίνουν το δικαίωμα να αναρωτηθεί κάποιος αν η ουτοπία του χθες δεν μεταβληθεί
σε πραγματικότητα του αύριο, έτσι ώστε στο τέλος να μην απομένει από τον κόπο
και τον μόχθο του βιολογικού κύκλου, που στον κινητήρα του είναι δεμένη η ζωή,
παρά μόνο η προσπάθεια της κατανάλωσης». (Σημ. Το ομότιτλο βιβλίο κυκλοφορήθηκε
στα ελληνικά το 1986 από τις εκδόσεις «Γνώση». Το απόσπασμα είναι στη σελίδα
182).
Από τις εκδόσεις Penguin κυκλοφορήθηκε το 1961 το βιβλίο της Άρεντ «Μεταξύ
παρελθόντος και μέλλοντος». Σε αυτό επισημαίνει ότι στη μοντέρνα εποχή, με την
αυξανόμενη παγκόσμια αποξένωση, ούτε η
ιστορία ούτε η φύση είναι νοητές. «Αυτή η διττή απώλεια του κόσμου
- η απώλεια του συνδέσμου με τη φύση και
η απώλεια της ανθρώπινης καλλιέργειας, που εμπεριέχει όλη την ιστορία - οδηγεί
τους ανθρώπους ή να ζουν σε απελπιστικό απομονωτισμό ή να συνωθούνται όλοι μαζί
σε μια μάζα». (Σημ. Το εν λόγω βιβλίο κυκλοφορήθηκε στην Ελλάδα από τις
εκδόσεις «Λεβιάθαν» το 1996. Το απόσπασμα στη σελ. 141).
Η
κοινή εμπειρία για το πώς περνάει ο σύγχρονος άνθρωπος της Δύσης την ημέρα του
αποδεικνύει πως οι σκέψεις της Άρεντ έχουν βάση. Είτε ζώντας στο Λουξεμβούργο,
όπου ο μέσος όρος των ετήσιων μισθών είναι 83.000 Ευρώ (6.900 μηνιαίως), είτε
στην προτελευταία των χωρών - μελών της ΕΕ στον ετήσιο μισθό Ελλάδα (ετησίως
17954 ή 1500 μηνιαίως) η ζωή μας έχει επιβληθεί να είναι ίδια: Μοναξιά, κοινωνική
και οικογενειακή αυτονόμηση και κατανάλωση.
Διαβάστε την συνέχεια του άρθρου και περισσότερα, στο https://platynews.gr
