ΣΤΕΨΗ ΚΑΡΟΛΟΥ: ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΣΤΕΨΗ

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

          Πολλή συζήτηση γίνεται τελευταίως από τους έχοντες λόγο στα ΜΜΕ για το ότι  πρέπει, ακόμη και με το ζόρι,  να δεχθούμε ό, τι η Δύση επιβάλλει, αλλιώς θα μείνουμε στο σκοτάδι του μεσαιωνισμού. Και σκέφτεται κανείς πού καταντήσαμε... Από εκεί που ήμασταν δάσκαλοι της Δύσης στην πολιτική, κοινωνική και πνευματική ζωή δικοί μας άνθρωποι να θέλουν να μας επιβάλουν έναν παρακμιακό και θνησιγενή τρόπο ζωής.

Η προ ολίγου καιρού τελετή της στέψης του βασιλιά του Ηνωμένου Βασιλείου Καρόλου Γ΄ είναι μία ακόμη απόδειξη της επιρροής που έχουν οι Έλληνες και η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στη Δύση. Η Βρετανία, έως σήμερα, διατηρεί το τυπικό της στέψης των βυζαντινών αυτοκρατόρων! Το κυριότερο είναι ο Μυστηριακός – Εκκλησιαστικός χαρακτήρας της στέψης του Καρόλου, που αποτελεί συνέχεια των στέψεων των Βυζαντινών βασιλέων. Συγκεκριμένα:

 1. Η στέψη του βασιλιά Καρόλου τελέστηκε στο αβαείο του Ουεστμίνστερ στα πλαίσια Λειτουργίας κατά το αγγλικανικό τυπικό και σύμφωνα με την παράδοση που άρχισε τον 12^ο αιώνα.

- Οι στέψεις των βυζαντινών αυτοκρατόρων από το 641 και τη στέψη του Κώνσταντος ετελούντο στον ναό της Αγίας Σοφίας, της Μεγάλης Εκκλησίας της Βασιλεύουσας. Κατ’ άλλους η στέψη στην Αγία Σοφία άρχισε είτε επί Μαρκιανού (450-457), είτε επί του διαδόχου του Λέοντος Α΄ (457-474). Η τελετή της στέψεως ετελείτο κατά τη Θεία Λειτουργία.

2.    Ο βασιλιάς Κάρολος απέβαλε τα κοσμικά του ενδύματα από τη μέση και πάνω και με την βοήθεια του  προκαθήμενου των αγγλικανών αρχιεπισκόπου Καντέρμπουρι Τζάστιν (Ιουστίνου) Ουέλμπι ενδύθηκε χιτώνα, ένα λευκό λεπτό υποκάμισο τύπου στιχαρίου, κάτι ως επιτραχήλιο, ζώνη και σάκο βασιλικό χρυσοκέντητο. Επίσης περιεβλήθη με πορφυρό μανδύα. Η αφαίρεση των κοσμικών ενδυμάτων και η ένδυση με τα βασιλικά ενδύματα τελέστηκε εντός του αβαείου, αλλά μακριά από τα μάτια των παρευρισκομένων. Προς τον σκοπό αυτό  είχε τοποθετηθεί  παραπέτασμα κλειστό από τις τρεις μεριές και ανοικτό μόνο προς την  Αγία Τράπεζα.

- Στην Κωνσταντινούπολη ο αυτοκράτορας  αφαιρούσε  τα κοσμικά ρούχα και ντυνόταν με την αυτοκρατορική στολή, την οποία, κατά την παράδοση, την είχαν δώσει άγγελοι στον Μέγα Κωνσταντίνο και φυλασσόταν στην Αγία Σοφία για στέψεις αυτοκρατόρων. Στα ενδύματα συγκαταλέγονταν ο χιτώνας, ο σάκος και άλλα, ως  ωμοφόρια και επιτραχήλια, όλα μεταξωτά και ο σάκος χρυσοκέντητος. Κατά την αλλαγή της ενδυμασίας ο αυτοκράτορας προφυλασσόταν από τα βλέμματα των προσκεκλημένων με μεταξωτά παραπετάσματα, που κρατούσαν βυζαντινοί αξιωματούχοι.  

3.    Ο βασιλιάς Κάρολος χρίσθηκε με μύρο, για το οποίο χρησιμοποιήθηκε λάδι από δύο ελιές του όρους των Ελαιών και το οποίο ευλόγησε ο Ελληνορθόδοξος Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος και ο Αρχιεπίσκοπος των Αγγλικανών στα Ιεροσόλυμα Χοσάμ Ναούμ. Την ώρα που τον έχρισε ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι φώναξε και οι παρευρισκόμενοι επανέλαβαν « Ο Θεός σώζοι τον βασιλέα».

- Στα βυζαντινά χρόνια ο πατριάρχης έχριε με το ιερό Μύρο σταυροειδώς το   πρόσωπο του αυτοκράτορα, αναφωνούσε «Άγιος» και όλος ο κλήρος και ο παριστάμενος λαός επαναλάμβανε  εν χορώ τρεις φορές  το «Άγιος».   

4. Ο θρόνος στον οποίο κάθισε  ο Κάρολος και έγινε η τελετή της στέψης του, όπως και των προηγουμένων  του βασιλέων και βασιλισσών, ήταν από συντηρημένο  ξύλο βαλτικής δρυός, κατασκευής του 13^ου αιώνος.

– Ο ειδικός θρόνος, που χρησιμοποιούσαν στην Κωνσταντινούπολη για την στέψη ήταν ο ίδιος επί πολλούς αιώνες, ερχόταν στο ναό, από το παλάτι, στο οποίο φυλασσόταν,  ήταν από χρυσάφι και έως τη στέψη τοποθετείτο στο μιτατώριο (διακονικό) της Αγίας Σοφίας.

5.    Ο Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρι έλαβε από την Αγία Τράπεζα τα διάσημα του βασιλέως και με τη βοήθεια τιτλούχων της Εκκλησίας τα φόρεσε στον Κάρολο. Μεταξύ αυτών του έδωσε στα χέρια του να κρατεί το βασιλικό σκήπτρο και την γήινη σφαίρα, που εκοσμείτο με σταυρό.  Στη συνέχεια ο Αγγλικανός Αρχιεπίσκοπος πήρε από την Αγία Τράπεζα το στέμμα, το οποίο ο ίδιος το τοποθέτησε στο κεφάλι του Καρόλου, δίνοντας πάλι το σύνθημα ο λαός να φωνάξει «Ο Θεός σώζοι τον Βασιλέα».

-         Στις στέψεις των βασιλέων στην Κωνσταντινούπολη της επιδόσεως των διακριτικών της βασιλείας, σκήπτρου και σφαίρας επί της οποίας δεσπόζει ο σταυρός, προηγούντο οι επ’ αυτών ευλογίες του Πατριάρχου. Το βαρύτιμο στέμμα μετά από προσευχή και ευλογία του, τοποθετούσε ο ίδιος ο πατριάρχης στο κεφάλι του βασιλέως και ο λαός ανέκραζε τρεις φορές «άγιος, άγιος, άγιος...» και επευφημούσε.

6.    Κατά τη στέψη του ο Κάρολος ενώπιον της Αγίας Γραφής και του ιερατείου έδωσε όρκο, μεταξύ άλλων, να προστατεύει την Αγγλικανική Εκκλησία και να  σέβεται όλες τις άλλες ομολογίες και θρησκείες. Τα αποσπάσματα που διαβάστηκαν από την Αγία Γραφή κατά την τελετή της στέψης σημείωσαν την ταπεινοφροσύνη που πρέπει να έχει ο βασιλιάς, ότι οφείλει να ενεργεί δίκαια  και του υπενθύμισαν ότι είναι θνητός.

-Στην Κωνσταντινούπολη ήταν αναγκαίο για τον αυτοκράτορα να υπογράψει ομολογία πίστεως στην Ορθοδοξία, προτού να γίνει η στέψη του. Κατά τον Νικήτα Χωνιάτη ο βασιλιάς αναγίγνωσκε και το Σύμβολο της Πίστεως. Στο τέλος της Λειτουργίας και της στέψης ο Πατριάρχης συνιστούσε στον βασιλέα να σέβεται τους νόμους, να μην αξιώνει ό, τι δεν του οφείλεται, να έχει φόβο Θεού και πάντα να θυμάται τον θάνατο.

7.    Μετά τη λήξη της θρησκευτικής τελετής ο Κάρολος               δέχθηκε τη διαβεβαίωση πίστεως και υπακοής από τον διάδοχό του και τον Αρχιεπίσκοπο – Προκαθήμενο της  Αγγλικανικής Εκκλησίας. Τα συγχαρητήρια των συμμετασχόντων στη στέψη τα εδέχθη στη συνέχεια, στο παλάτι του Μπάκιγχαμ.

     - Στην Κωνσταντινούπολη μετά τη στέψη ο νεοστεφθείς βασιλιάς μετέβαινε σε άλλο σημείο του ναού, καθόταν επί άλλου θρόνου και εκεί εδέχετο τα συγχαρητήρια των ανώτατων στρατιωτικών και πολιτικών αξιωματούχων και των λοιπών προσκεκλημένων  και τη διαβεβαίωσή τους για την προς αυτόν πίστη τους.

8.     Μετά το τέλος της τελετής της στέψης ο Κάρολος μαζί με την σύζυγό του Καμίλα επέστρεψαν επί παραδοσιακής χρυσοποίκιλτης άμαξας στο παλάτι. Τον περιέβαλαν η προεδρική φρουρά και τμήματα στρατού.

- Στην Κωνσταντινούπολη ο νεοστεφθείς βασιλιάς μετά τη στέψη κατευθύνετο στο παλάτι επιβαίνων ίππου στολισμένου με πολύτιμα μεταξωτά υφάσματα, μαργαριτάρια και άλλους πολύτιμους λίθους. Τον περιέβαλε η ανακτορική φρουρά και εκλεκτά τμήματα του στρατού.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ένα σημαντικό και επαινετό συστατικό στοιχείο: σέβεται την παράδοσή του, έχει πάντα  στενή σύνδεση η Πολιτεία με την Αγγλικανική Εκκλησία και ουδείς διανοείται να αλλάξει το από αιώνων διατηρούμενο καθεστώς της μεταξύ τους σχέσης. Σημειώνεται ότι ο πρωθυπουργός της χώρας, ινδουιστής στο θρήσκευμα, Ρίσι Σούνακ στη σύντομη ομιλία του κατά τη στέψη διαβεβαίωσε ότι σέβεται και προστατεύει την Αγγλικανική Εκκλησία. Ουδείς βεβαίως διανοείται να υποστηρίξει ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μια σκοταδιστική ή οπισθοδρομική χώρα. Και τίθεται το ερώτημα, εμείς, οι Έλληνες, των οποίων το Ηνωμένο Βασίλειο συνεχίζει την Παράδοση των προγόνων μας Ρωμιών, γιατί πρέπει να δεχθούμε έναν τρόπο ζωής  προσβλητικό και ταπεινωτικό για το ήθος μας και την Παράδοσή μας;...-

Σημ. γρ.: Τα όσα ίσχυαν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία κατά τις στέψεις των αυτοκρατόρων ελήφθησαν από τα ακόλουθα βιβλία:

- Παν. Ι. Σπυροπούλου «Η Αγία Σοφία στην Ιστορία και στον θρύλο», Εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1988.

- Ταμάρα Τάλμποτ Ράϊς « Ο Δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών», Εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 1997.

- Κωνσταντίνου Καλλινίκου «Ο Χριστιανικός Ναός και τα τελούμενα εν αυτώ», Εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα, 1969.

- Louis Brehier “Les institutions de l’ empire byzantine”, Albin Michel, Paris, 1970.

- Αλεξάντερ Βασίλιεφ «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», Εκδ. Μπεργαδή, Αθήνα, 1954.