ΔΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΚΕΡΔΙΖΟΥΝ ΒΡΑΒΕΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΈΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ / ΒΡΑΒΕΙΟ EUROPA NOSTRA 2016

H Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Europa Nostra ανακοίνωσαν σήμερα τους νικητές των Βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά για το 2016 / Βραβεία Europa Nostra - την μεγαλύτερη Ευρωπαϊκή βράβευση στο χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Οι 28 βραβευθέντες από 16 χώρες επιλέχθηκαν για το υποδειγματικό τους έργο στους τομείς της αποκατάστασης, έρευνας, μακροχρόνιας προσφοράς στον πολιτισμό καθώς και της εκπαίδευσης, κατάρτισης και ευαισθητοποίησης.

Ανεξάρτητη επιτροπή εμπειρογνωμόνων έκρινε 187 συνολικά υποψηφιότητες, που υποβλήθηκαν από φορείς αλλά και ιδιώτες, από 36 Ευρωπαϊκά κράτη, και επέλεξε τους νικητές. Πολίτες από όλον τον κόσμο μπορούν πλέον να ψηφίσουν μέσω διαδικτύου για το Βραβείο Κοινού και να προωθήσουν το βραβείο/τα βραβεία της χώρας τους, ή άλλης ευρωπαϊκής χώρας.

Τα έργα που επιλέχθηκαν από την επιτροπή αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα δημιουργικότητας, καινοτομίας, αειφόρου ανάπτυξης και κοινωνικής συμμετοχής στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλη της Ευρώπη. Μεταξύ των αξιοσημείωτων πρωτοβουλιών που βραβεύθηκαν το 2016 είναι: η αποκατάσταση της κρεμαστής διαδρομής – γέφυρας χτισμένης στις απότομες πλαγιές ενός φαραγγιού, που πρόσφερε στους επισκέπτες πρόσβαση σε έναν τόπο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, προσελκύοντας νέο κύμα τουρισμού στην περιοχή (Ισπανία);˙ η ανάπτυξη βιομηχανικού τύπου ψηφιοποίησης που είχε ως αποτέλεσμα την ψηφιοποίηση σχεδόν 9 εκατομμυρίων ζωολογικών, βοτανολογικών και γεωλογικών δειγμάτων εντός και εκτός Ευρώπης, εξαιρετικής σημασίας για τους ερευνητές (Ολλανδία);˙ oι προσπάθειες των εργαζόμενων ενός εθνικού μουσείου που εργάσθηκαν σκληρά και χωρίς πληρωμή για τρία χρόνια προκειμένου να κρατήσουν το μουσείο ανοιχτό στη διάρκεια μιας δύσκολης πολιτικής κατάστασης, καθώς και των ακτιβιστών που τους βοήθησαν (Βοσνία - Ερζεγοβίνη); και ένα πρόγραμμα ευαισθητοποίησης που ενθαρρύνει πολίτες να «υιοθετήσουν» μνημεία πολιτιστικής και ιστορικής σημασίας στην κοινότητά τους, να τα φροντίσουν και να επαναχρησιμοποιήσουν (Φινλανδία). Για πρώτη φορά εξάλλου, απονεμήθηκε βραβείο σε ένα εξέχον έργο από την Ισλανδία: την αποκατάσταση και μετατροπή του Γαλλικού Νοσοκομείου στο Faskrudsfjordur σε μουσείο.

“Συγχαίρω θερμά τους νικητές και τις ομάδες τους για την υποδειγματική δουλειά τους. Χάρη στο ταλέντο και την αφοσίωσή τους, τόσοι θησαυροί πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη προστατεύθηκαν και αναβίωσαν για τη σημερινή αλλά και τις επόμενες γενιές. Τα έργα αυτά ευαισθητοποιούν για την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς ως στρατηγικής πηγής πλούτου για την κοινωνία και την οικονομία της Ευρώπης. Η πολιτιστική κληρονομιά ενώνει τους ανθρώπους, χτίζει γέφυρες ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Και ταυτόχρονα παράγει οικονομική ανάπτυξη προωθώντας την αειφόρο ανάπτυξη και ενθαρρύνει την κοινωνική συμμετοχή και ένταξη - που είναι σήμερα πιο σημαντικά παρά ποτέ. Γι’ αυτούς τους λόγους στηρίζουμε τα Βραβεία και άλλα έργα πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω του Προγράμματος Creative Europe και θα συνεχίσουμε να το πράττουμε,” δήλωσε ο Tibor Navracsics, Ευρωπαίος Επίτροπος Εκπαίδευσης, Πολιτισμού, Νεολαίας και Αθλητισμού.

“Όλα αυτά τα βραβευμένα έργα αποδεικνύουν ότι η πολιτιστική κληρονομιά έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ευρώπη και τους πολίτες της. Η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί οδηγό για την αειφόρα οικονομική ανάπτυξη και συνεκτική δύναμη για τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες μας, όπως έχει αναγνωρισθεί από τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και περιγράφεται με σαφήνεια στην πρόσφατη ‘Cultural Heritage Counts for Europe’ («Η Πολιτιστική Κληρονομιά Μετρά για την Ευρώπη». Είμαι ενθουσιασμένος γιατί η φετινή Τελετή Απονομής θα πραγματοποιηθεί στην πόλη που γεννήθηκα, την Μαδρίτη και μάλιστα σε ένα σημαντικό χώρο πολιτιστικής κληρονομιάς, το θέατρο Zarzuela,” πρόσθεσε ο Plácido Domingo, διακεκριμένος τενόρος και Πρόεδρος της Europa Nostra.

Οι νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2016 θα βραβευθούν σε μια ιδιαίτερη εκδήλωση με οικοδεσπότες τον Ευρωπαίο Επίτροπο Navracsics και τον Maestro Plácido Domingo το βράδυ της 24ης Μαΐου στο ιστορικό Θέατρο Zarzuela, στη Μαδρίτη. Η Τελετή Απονομής των Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς αναμένεται να συγκεντρώσει ως 1,000 άτομα, επαγγελματίες του τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, εθελοντές και υποστηρικτές απ’ όλη την Ευρώπη, καθώς και κορυφαίους εκπροσώπους Ευρωπαϊκών θεσμών, της Ισπανίας και άλλων Χωρών Μελών. Στη διάρκεια της τελετής θα ανακοινωθούν οι 7 Νικητές των Grand Prix, καθένας από τους οποίους θα λάβει € 10,000 καθώς και ο Νικητής του Βραβείου Κοινού, που θα επιλεγεί από τα φετινά έργα.

Οι νικητές των βραβείων θα παρουσιάσουν εξάλλου το έργο τους στη διάρκεια του Excellence Fair το πρωί της 24ης Μαΐου στο κεντρικό κτήριο του Κολλεγίου Αρχιτεκτόνων Μαδρίτης, ενώ θα συμμετάσχουν σε μια σειρά εκδηλώσεων δικτύωσης που θα πραγματοποιηθούν στη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Πολιτιστικής Κληρονομιάς (European Heritage Congress) στη Μαδρίτη. Το Συνέδριο διοργανώνεται από την Europa Nostra στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της “Mainstreaming Heritage”, η οποία έχει τη στήριξη του προγράμματος Creative Europe της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Νικητές Βραβείων 2016

Κατηγορία Αποκατάσταση

▪ Μετατροπή της ζυθοποιΐας of De Hoorn brewery σε creative hub, Leuven, ΒΕΛΓΙΟ

▪ Βυζαντινή Εκκλησία του Αγ. Πέτρου στην Καστάνια, Μάνη, ΕΛΛΑΔΑ

▪ Παραδοσιακός Νερόμυλος στον Αγ. Γερμανό, Πρέσπες, ΕΛΛΑΔΑ

▪ Το Γαλλικό Νοσοκομείο στο Faskrudsfjordur, ΙΣΛΑΝΔΙΑ

▪ Τα Λουτρά του Διοκλητιανού: Μοναστήρι και υπαίθρια κολυμβητική δεξαμενή, Ρώμη, ΙΤΑΛΙΑ

▪ Museum Oud Amelisweerd in Bunnik, Ουτρέχτη, ΟΛΛΑΝΔΙΑ

▪ Οχυρό Kijkuit in Kortenhoef, Noord-Holland, ΟΛΛΑΝΔΙΑ

▪ Cathedral and Diocesan Museum in Santarém, ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

▪ Το Μονοπάτι του Βασιλιά στο φαράγγι El Chorro, Μάλαγα ΙΣΠΑΝΙΑ

▪ Έξι Εκκλησίες στο Lorca, Murcia, ΙΣΠΑΝΙΑ

▪ Υφαντουργείο Knockando στο Aberlour, Moray, ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

▪ Ο Γοτθικός Πύργος του Wimpole Hall στο Wimpole, Cambridgeshire, ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Κατηγορία Έρευνα

▪ Συντήρηση εναλίων αρχαιολογικών χώρων, Ευρωπαϊκό πρόγραμμα με συντονισμό στην Κοπεγχάγη, ΔΑΝΙΑ

▪ ‘Granaries of Memory’, Bra, ΙΤΑΛΙΑ

▪ Ψηφιοποίηση της συλλογής του Κέντρου Βιοποικιλότητας Naturalis στο Leiden, ΟΛΛΑΝΔΙΑ ▪ Μελέτη αποκατάστασης του χωριού Gostuša στην περιοχή Pirot, ΣΕΡΒΙΑ

▪ Πρόγραμμα Προϊστορικών Εικόνων. Pitoti: Digital Rock-Art, Cambridge, ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Κατηγορία Μακροχρόνιας Προσφοράς

▪ Εργαζόμενοι και ακτιβιστές του Εθνικού Μοουσείου Βοσνίας - Ερζεγοβίνης στο Sarajevo, ΒΟΣΝΙΑ - ΕΡΖΕΓΟΒΙΝΗ

▪ Κα. Giulia Maria Crespi, Μιλάνο, ΙΤΑΛΙΑ

▪ Οι Φίλοι του Storfjord, Sunnmøre, ΝΟΡΒΗΓΙΑ

Κατηγορία Εκπαίδευση, Κατάρτιση & Ευαισθητοποίηση

▪ ‘The Great War through the eyes of a child’ / «Ο Μεγάλος Πόλεμος μέσα απ’ τα μάτια ενός παιδιού», Roeselare, ΒΕΛΓΙΟ

▪ ‘Star in School’ / «Αστέρι στο Σχολείο», Karlovac, ΚΡΟΑΤΙΑ

▪ ‘Adopt a Monument’ / «Υιοθετήστε ένα Μνημείο», Tampere, ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ

▪ Διατήρηση και προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς στον χορό, Βερολίνο, ΓΕΡΜΑΝΙΑ

▪ ‘The Little Museum of Dublin’ / «Το Μικρό Μουσείο του Δουβλίνου», Δουβλίνο, ΙΡΛΑΝΔΙΑ

▪ Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς: “Apprendisti Ciceroni”, Μιλάνο, ΙΤΑΛΙΑ

▪ Αειφόρος Ανάπτυξη του Οροπεδίου Mourela, Εθνικό Πάρκο Peneda-Gerês , ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

▪ ‘Heritage Schools’ / «Σχολεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς», Μπρίστολ, ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Επίσης Βραβείο Europa Nostra απονέμεται σε σημαντικό επίτευγμα στον χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς από Ευρωπαϊκή χώρα που δεν συμμετέχει στο πρόγραμμα της ΕΕ Creative Europe.

Κατηγορία Μακροχρόνιας Προσφοράς - Dedicated Service: Εθνικό Ιστορικό και Πολιτισμικό Μουσείο -Reserve "Niasvizh", Niasvizh, ΛΕΥΚΟΡΩΣΙΑ

Βυζαντινός Ναός Αγίου Πέτρου στη Καστάνια Μάνης, Ελλάδα

Ο ναός του Αγίου Πέτρου είναι το αρχαιότερο από τα δέκα βυζαντινά μνημεία του χωριού Καστάνια. Πρόκειται για ένα απλό τετρακιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό του όψιμου 12ου αιώνα, με νάρθηκα με μορφή στοάς, ο οποίος προστέθηκε στα δυτικά του ναού κατά τον 13ο αιώνα, και ένα πυργοειδές κωδωνοστάσιο που οικοδομήθηκε το 1813. Ο ναός ήταν σε κακή κατάσταση διατήρησης πριν την έναρξη των εργασιών και αντιμετώπιζε σοβαρά δομοστατικά και οικοδομικά προβλήματα εξ αιτίας της έκθεσης του τόσο στη φθορά του χρόνου, όσο και λόγω εγγενών κατασκευαστικών αδυναμιών και ατυχών παλαιότερων επεμβάσεων. Ο εξαιρετικής ποιότητας βυζαντινός τοιχογραφικός διάκοσμος του μνημείου είχε επίσης υποστεί σοβαρές φθορές κατά τη διάρκεια της διάρκειας 800 ετών ιστορίας του ναού.

Η υψηλής ποιότητας αποκατάσταση του ναού περιέλαβε την εξασφάλιση της στατικής επάρκειας του κτηρίου και τη συντήρηση του εσωτερικού του διακόσμου. Η φροντίδα που δόθηκε σε κάθε πτυχή του έργου είναι αξιοσημείωτη. Οι κριτές σημείωσαν «τη σημασία και τη σπουδαιότητα αυτού του Ευρωπαϊκού μνημείου, που αποτελεί εικόνα της Βυζαντινής συμβολής στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό». Οι τοιχογραφίες του ναού, οι οποίες ήταν δυσδιάκριτες πριν από τις εργασίες, είναι τώρα δυνατόν να μελετηθούν αναλυτικά και αναμφίβολα θα αποτελέσουν υλικό μεγάλης αξίας για τους μελετητές της Ύστερης Βυζαντινής τέχνης. Επίσης, κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης, αποκαλύφθηκαν κάτω από την επικεράμωση τμήματα της τοιχοποιίας τα οποία είχαν αποκρύψει μεταγενέστερες επεμβάσεις. «Η υψηλή ποιότητα της εργασίας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό είναι αξιέπαινη και αναδεικνύει πολλές σημαντικές πτυχές της βυζαντινής τέχνης και αρχιτεκτονικής της περιόδου, ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η κατασκευασμένη κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής τοιχοποιία, η οποία συντηρήθηκε εξαιρετικά.

Η αποκατάσταση της εξαιρετικής αυτής εκκλησίας έτυχε θερμής υποδοχής από την τοπική κοινότητα η οποία είχε πλήρη επίγνωση των πολιτιστικών και οικονομικών διαστάσεων του έργου. Ο ενθουσιασμός τους ήταν εμφανής στους εορτασμούς που διοργανώθηκαν για την ολοκλήρωση του έργου. Η διατήρηση του ναού του Αγίου Πέτρου έχει προσελκύσει νέο τουριστικό ενδιαφέρον για το απομακρυσμένο χωριό της Καστάνιας και μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για περισσότερες πρωτοβουλίες για τη διατήρηση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του. Η κριτική επιτροπή σημείωσε ότι “η συνεργασία ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, προκειμένου να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση και η υλοποίηση του έργου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αποτελούν ένα θαυμάσιο παράδειγμα του τι μπορεί να επιτευχθεί σε πολλές παρόμοιες εκκλησίες της περιοχής. Τα παραπάνω είναι ιδιαίτερα σημαντικά λαμβανομένων υπ’ όψιν των δυσμενών οικονομικών συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή. Πρόκειται για ένα πρότυπο για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς σε ευρύτερη βάση στην Ευρώπη”.

Παραδοσιακός Νερόμυλος στον Αγ. Γερμανό Πρεσπών, Ελλάδα

Από τους 20 νερόμυλους της περιοχής των Πρεσπών, μόνο ο νερόμυλος του Αγ. Γερμανού έχει πλήρως αποκατασταθεί. Ο μύλος, που βρίσκεται στην ορεινή ζώνη του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, κατασκευάστηκε το 1930. Ο νερόμυλος είναι πλήρως λειτουργικός, με τρεις διαφορετικούς μηχανισμούς: τον αλευρόμυλο για το άλεσμα των σιτηρών, τη νεροτριβή για το πλύσιμο των ρούχων και το μαντάνι για την τελική επεξεργασία των αργαλίσιων υφαντών. Η αποκατάστασή του περιλάμβανε την επισκευή του κτίσματος, που ήταν σε κρίσιμη κατάσταση, την ανακατασκευή των κατεστραμμένων μηχανισμών, την ανακατασκευή του συστήματος υδροδότησης του μύλου και την προσθήκη νέων κατασκευών στον περιβάλλοντα χώρο του μύλου, για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των επισκεπτών. “Με αυτό το Βραβείο, επιβραβεύουμε την αποκατάσταση αυτού του προβιομηχανικού μύλου ως ιδιαίτερα χαρακτηριστικού δείγματος της βιομηχανικής εξέλιξης στην Ευρώπη. Η πολυπλοκότητα του μύλου και του συστήματος υδροδότησής του είναι μοναδική και έχει αποκατασταθεί με την εφαρμογή ειδικής γνώσης υψηλού επιπέδου,” σχολίασαν οι κριτές.

Το έργο ήταν φιλόδοξο, εφόσον είχε ως στόχο τη δημιουργία ενός «ζωντανού μνημείου» της βιομηχανικής κληρονομιάς της περιοχής, αλλά και την επαναφορά της παραγωγής βρώσιμου αλευριού, που με τη σειρά της θα ενισχύσει και θα υποστηρίξει παραδοσιακές δραστηριότητες στο χωριό, καθώς και την καλλιέργεια βιολογικών σιτηρών στην ευρύτερη περιοχή.

Το έργο υποστηρίχθηκε ενεργά από εθελοντές και ολόκληρη την τοπική κοινότητα, με τους κατοίκους του χωριού να εκφράζουν από την αρχή τον ενθουσιασμό τους και να αφιερώνουν χρόνο στις διαδικασίες κατασκευής και λειτουργίας του νερόμυλου. Οι κριτές αναγνώρισαν “την υψηλή επιμορφωτική και κοινωνική συμβολή του έργου στην οικονομική και περιβαλλοντική ανάπτυξη του χωριού και της περιοχής σε μια ευρύτερη κλίμακα. Πέραν αυτού, το έργο εμπνέειμια διασυνοριακή σύμπραξη σ’ αυτήν την παραμεθόριο ζώνη, συμβάλλοντας σε μια πολιτιστική συνεργασία καλής γειτονίας και φιλίας”. Το ίδιο το έργο είχε σαν όραμα να αποτελέσει ένα σημείο αναφοράς μέσα στο Τριεθνές Διασυνοριακό Πάρκο μεταξύ της Ελλάδας, της Αλβανίας και της FYROM, που εκφράζει τις κοινές πολιτιστικές αξίες μεταξύ αυτών των τριών κρατών. “Αυτό το έργο αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα και για άλλα παρόμοια μνημεία σ’ αυτή την όμορφη περιοχή. Ο κοινωνικός του αντίκτυπος, όπως επίσης και η διατήρηση αυτού του εξαιρετικού δείγματος βιομηχανικής κληρονομιάς, αξίζουν τη μέγιστη διάκριση,” σημείωσαν οι κριτές.

BYZANTINE CHURCH OF ST. PETER IN KASTANIA -GREECE, Mani-

Conservation category

The church of St. Peter is the oldest of the ten Byzantine monuments in the village of Kastania. It is a cross-in-square domed structure of the late 12th century, with a portico added to the west side in the 13th century and a bell tower which was constructed in 1813. The church was in a poor state before the work began and faced serious structural problems due to weather exposure, inherent weaknesses and inappropriate past interventions. The interior decoration of an exquisite programme of Byzantine frescoes had also suffered greatly over the church’s 800-year lifespan.

BYZANTINE CHURCH OF ST. PETER IN KASTANIA -GREECE, Mani-

Conservation category

The restoration of this charming church was warmly welcomed by the local community who was fully aware of the cultural and economic dimensions of the project. Their enthusiasm was apparent in the celebrations organised for the completion of the project. The preservation of St. Peter’s church has attracted new touristic interest to the remote village of Kastania and may inspire more initiatives to preserve its rich cultural heritage. The jury noted that “the collaboration of private and public bodies to make the renovation possible and the commitment to complete the work to the best possible standard is a wonderful example of what can be achieved in the many similar churches throughout the region. This is especially considering the adverse economic conditions that have been felt there. It is a model for the preservation of cultural heritage on a broader basis in Europe”.

BYZANTINE CHURCH OF ST. PETER IN KASTANIA -GREECE, Mani-

Conservation category

The high quality restoration of the church included the securing of the building’s structural issues and the conservation of the interior decoration. The care which went into every aspect of the work is remarkable. The jury noted “the significance and importance of this European monument and its illustration of the Byzantine contribution to European culture”. The frescoes, which had previously been largely unintelligible, can now be studied in detail and will no doubt be of great value to researchers of Late Byzantine art. The restoration also made visible certain parts of the masonry work, located just under the roof tiles, which had previously been obscured by later additions. “The high-quality of the work both inside and outside is commendable and highlights many important aspects of Byzantine art and architecture in this period, particularly notable is the cloisonné masonry technique which the team has beautifully preserved”, the jury said.